De intelligente lock-down: een mentale work-out
Binnen de psychologie wordt ervan uitgegaan dat wilskracht een spier is. Dit wil zeggen dat men, naast een deels erfelijke component, zelf zijn mate van doorzettingsvermogen en discipline in de hand heeft. Tenminste, dat was hoe ik deze uitspraak altijd interpreteerde. Afgelopen week stuitte ik op een andere uitleg voor de spier-analogie. Wanneer je een spier geruime tijd achtereen heel hard aanspant, krijg je spierpijn. Je zult de spier even rust moeten geven om te herstellen.
Inmiddels zitten we in week 8 van onze intelligente lock-down en ik moet zeggen dat ik de mentale spierpijn begin te merken. Zowel bij mijzelf als om mij heen. Het straatbeeld is drukker en mensen lijken hun normale leven weer op te pakken. Zelf merk ik deze verandering bij vrijwel iedereen uit mijn directe kring. Het lijkt dan ook bijna een ongeschreven -, doch gezamenlijke beslissing van de bevolking. Er is echter bij vrijwel niemand, op een relatief kleine groep opstandelingen na, een anarchistische mindset te bespeuren. Geen expliciete ongehoorzaamheid tegenover de overheid. Het gaat waarschijnlijk simpelweg om een beperkte mate van doorzettingsvermogen. Op een gegeven moment is deze op, waardoor mensen zich niet meer voor de volle honderd procent aan de regels houden. Ze laten de teugels langzamerhand een beetje vieren. Maar waarom zijn specifiek deze regels dan zo lastig vol te houden, terwijl er regels zijn waar mensen zich al sinds jaar en dag in grote getalen aan houden?
In mijn studie psychologie heb ik kennis gemaakt met een heel spectrum aan biases. Dit zijn denkfouten die mensen snel geneigd zijn te maken. Een voor deze situatie relevante bias is de optimism bias. Mensen schatten de kans zelf het virus te krijgen lager in dan de kans dat anderen het krijgen. Je hebt vast weleens iemand om je heen het argument “Ik ben zelf niet zo bang om het te krijgen” horen gebruiken. Dit is een veelvoorkomende denkwijze, die maakt dat het al gauw een ver-van-mijn-bed-show wordt.
Wie het binnen de psychologie over gedrag heeft, kan de term ‘conditioneren’ niet buiten beschouwing laten. Binnen conditionering bestaan twee varianten, klassieke conditionering en operante conditionering. Vooral die tweede is bij de coronacrisis van belang. Operante conditionering is het idee dat gewenst gedrag kan worden versterkt door beloningen te geven. Daarnaast kan ongewenst gedrag afgeleerd worden door te straffen. Vertaald naar de huidige situatie is het gewenste gedrag natuurlijk social distancing. Het ongewenste gedrag, namelijk onvoldoende afstand houden of samenkomen in grote groepen, wordt bestraft door het uitschrijven van boetes. Hoewel niet overal evenveel handhavers zijn en op sommige plekken dus niet alle overtredingen daadwerkelijk kunnen worden beboet, zijn de straffen die gepaard gaan met ongewenst gedrag wel duidelijk. Het probleem ligt volgens mij eerder bij het belonen van het gewenste gedrag.
Wanneer je logisch nadenkt, zitten er natuurlijk hele belangrijke beloningen aan het uitvoeren van het gewenste gedrag. Er worden minder mensen besmet en de capaciteit van ziekenhuizen wordt niet overschreden. Waar dit natuurlijk een heel belangrijk en positief feit is, is het voor veel mensen ook abstract. Het zien dalen van de sterfte – en IC opname cijfertjes sluit, wanneer we niemand in directe kringen kennen die meer dan milde klachten heeft gehad, weer aan bij de ver-van-mijn-bed-show. Voor het gewenste gedrag wordt veel aanpassingsvermogen gevraagd, maar de beloning wordt niet door iedereen in dezelfde mate ervaren.
Een ander probleem is de menselijke aanleg om de balans tussen korte termijn – en lange termijn denken altijd de kant van de korte termijn op te laten slaan. Je ziet dit niet alleen in de coronacrisis terugkomen. Ook bij andere maatschappelijke kwesties komt dit naar voren. Denk aan de klimaatproblematiek. Mensen zien korte termijn gevaren/straffen, in dat geval bijvoorbeeld het inleveren op het eten van vlees of het verminderen van gebruik van de auto, als zwaarder wegend dan de lange termijn gevaren. Om dit weer even toe te spitsen op de coronacrisis: mensen kijken naar de nadelen die ze nu ondervinden van het social distancing en niet naar het feit dat hiermee het dodental wordt geminimaliseerd.
Dit alles wetende is het helemaal niet zo gek dat we steeds meer moeite hebben ons aan de regels te houden. We mogen trots op onszelf zijn dat we zo goed bezig zijn (geweest) en hiermee de cijfers enorm hebben helpen dalen. Met de aangekondigde versoepelingen van de persconferentie afgelopen woensdag hebben we al een stap in de richting van ons normale leven gezet. Laten we met zijn allen nog even goed onze wilskrachtspier aanspannen richting het einde van deze aangepaste samenleving. Als je dan door de sluiting van de sportscholen even wat minder focus hebt gelegd op je fysieke wasbordje, heb je door al die mentale work-out tenminste een six-pack tussen je oren!
