Tired of winning
‘Zolang de boeren geen perspectief zien, zullen ze niet bewegen’, zei de voorman van de jonge agrariërs deze week in de vakpers. Perspectief wil zeggen: het vooruitzicht dat het straks beter met je gaat; dat er daadwerkelijk een goede toekomst is.
Als je het over je perspectief hebt, dan heb je het ook over de angst dat het ook weleens slechter kan gaan. Dat je gaat verliezen. Die angst maakt dat de boeren op de rem staan. En dat geldt voor meer mensen en groepen in de samenleving.
Maatschappelijke en economische veranderingen gaan nooit zonder slag of stoot. Die schuren altijd en zorgen ook voor slachtoffers. En juist de slachtoffers van nu en van straks, hebben een sterk motief om niet direct in te stemmen met vernieuwing en verandering. Zelfs als ze het doel – bijvoorbeeld meer duurzaamheid of meer gelijkheid – wel onderschrijven. Dit is de blinde vlek van ‘progressieven’: het ideaal is mooi en aanlokkelijk en dus gaan ze er vanuit dat de toekomst straks ook voor iedereen beter zijn: een win-win situatie. Helaas is dat laatste niet altijd automatisch het geval. Denk alleen maar aan Donald Trump en de hardnekkige, brede steun die hij zelfs nu nog steeds krijgt. Trump hanteert een ander maatschappelijk en economisch beeld, namelijk zero-sum. Oftewel: er zijn altijd winnaars en verliezers. En dus moet je er maar voor zorgen dat je zo snel mogelijk aan de kant van de winnaars terecht komt. Dat verklaart ook zijn diffuse achterban. Zij herkennen zich in dit beeld. Het zijn of de mensen die nu nog de ‘winners’ zijn en die bang zijn dat ze straks door alle veranderingen in de hoek van de ‘losers’ terecht komen. Of het zijn mensen die nu onderaan bungelen en die maar al te graag in het kamp van de winnaars terecht willen komen. “You will get tired of winning”, was de aantrekkelijke belofte van Trump in 2016. Niet dat dat maar iets heeft opgeleverd, maar zijn wereldbeeld staat nog bij velen overeind. Omdat ze in hun dagelijks bestaan daar ook bewijzen voor zien.
De les die de vooruitgangsdenkers hieruit kunnen trekken: onderken dat er sprake is van ‘winst’ en ‘verlies’. Benoem dat en onderneem actie. ‘Wij bieden u volledige zekerheid’ is geen politieke boodschap die veel mensen anno 2020 nog zullen geloven. Mensen verwachten ook geen absolute zekerheid. Ze willen wel eerlijkheid. En daarbij vooral steun, hulp en een reëel perspectief om alle grote veranderingen aan te kunnen. Grote transities van de Nederlands overheid gingen vaak gepaard met bezuinigingen waardoor ze de rekening op voorhand al bij de samenleving neerlegde, met alle verscherpte tegenstellingen tot gevolg.
Dat denken verandert nu gelukkig. De politiek kiest weer meer voor investeren in scholing, in nieuwe banen en in moderne infrastructuur. Soms ook voor het uitkopen, als het echt niet anders kan. Met het besef dat mensen ook tussen de wielen kunnen komen van veranderingen. Op die manier wordt de kans op een win-win wereld weer wat groter dan op zero-sum wereld van Donald J. Trump.