Deze gesproken column werd op vrijdag 16 mei voorgedragen door adviseur Daan Bos tijdens de kickoff van Wij Maken Nederland, een beweging die ruimtelijke ordening op de politieke agenda wil zetten en daarover maatschappelijke dialoog wil organiseren.

Nederland heeft een traditie van grootse ruimtelijke projecten. We hebben de Deltawerken, met Flevoland hebben we een bewoond eiland uit het water gestampt, we beheren dijken fanatiek en hebben een enorm fijnmazig spoornetwerk. Onze steden zijn gebouwd op palen, onze dorpen op verend veen en we zijn rijk geworden met gaswinning – en arm tegelijk. Maar dat is een ander verhaal.

Waar dit verhaal over gaat zijn de grootste dromen die we voor Nederland hebben. Alle voorbeelden hiervoor komen uit de tijd dat Nederland nog een onbebouwd veenlandschap was. Een canvas dat nog moest worden gevuld. De realiteit van vandaag is anders. Dat canvas is helemaal gevuld. Waar wat bij moet, moet eigenlijk wat weg. Ruimte is schaars geworden.

In die schaarste zit een opdracht aan politici en politieke partijen. Zij weten: verkiezingen winnen we wanneer we economische en culturele issues aandacht geven. Daar zit de emotie: in je portemonnee en in je identiteit. Maar veel vraagstukken van deze tijd hebben onvermijdelijk te maken met de verdeling van de schaarse ruimte: van het verzwaren van het energienet om netcongestie tegen te gaan, en het creëren van woonruimte zonder stikstofslot tot oefenterreinen voor defensie.

We maken van ruimtelijke ordening een abstract thema van wetten, regels, arrangementen, bestemmingen en nota’s. Terwijl de ruimte het concreetste is dat je je kan voorstellen: je merkt het echt als die boom voor je huis verdwijnt, als het doodstil is voor je deur omdat je straat afgesloten is voor auto’s, of als een vers opgeleverde woonwijk je kind eindelijk uit de woningnood helpt.

Tussen jullie ben ik hier eigenlijk een beetje een vreemde eend in de bijt, want ruimtelijke ordening is niet mijn vak. Dat is namelijk communicatie. Ik help organisaties om maatschappelijke issues op de agenda van politiek en media te zetten en te houden. Maar ik maak me wél zorgen over de schaarse ruimte in ons land. Ik woon zelf in Utrecht en het debat rond de verbreding van de A27 bij Amelisweerd is zo’n voorbeeld waarbij de pijn van ruimtelijke keuzes zichtbaar wordt. Daar leidt het wél tot politiek debat in de samenleving. Want eenmaal weg, komen de bomen niet zomaar meer terug.

En precies dat maakt ruimtelijke ordening vanuit mijn vakgebied een uitdagend onderwerp. Je kan het zien, vastpakken, fotograferen, in beeld brengen, je kan er doorheen lopen. Veel concreter dan veel andere issues waar ik dagelijks mee werk. En tegelijkertijd gaan de keuzes over hoe de ruimte er over 5, 10, 20 jaar uit moet zien. Voor sommige mensen is het einde van de maand al onvoorstelbaar.

Het is dus aan ons, beste mensen, om die ruimtelijke toekomst voorstelbaar te maken. We zijn hier samen omdat we zien: die verdeling van de schaarse ruimte moet meer aandacht krijgen. En politieke partijen moeten dat ook weer gaan zien. De schaarse ruimte moet een verkiezingsthema worden, waarover ze het debat aangaan, visies opstellen en draagvlak creëren. Het risico als dat niet gebeurt, is dat de ruimte regieloos wordt overgelaten aan wie eerst komt. Dat we straks onszelf terugvinden in een land waarin de ruimtelijke wildgroei verstikkend werkt, in plaats van verfrissend.

Ik weet dat jullie er genoeg op aan te merken hadden, maar een idee als dat van Rob Jetten om 10 nieuwe steden te bouwen, is wel wat we nodig hebben. Want het maakt de tongen los: waarom dan wel, waarom dan niet? Waar zou dat kunnen? En hoe dan? Jullie zijn in dat debat onmisbaar, want jullie houden je dagelijks bezig met het ontwerpen, afwegen, ontwikkelen en vormen van de ruimtelijke ordening. Juist nu in aanloop naar de Nota Ruimte en de gemeenteraadsverkiezingen.

Mijn oproep aan jullie is dus: meng je in het maatschappelijk debat! Schrijf opiniestukken waarin je je boos maakt of met nieuwe ideeën komt, laat eens een journalist meelopen bij een project of bewonersavond om te laten zien hoe ruimtelijke keuzes worden gemaakt. Of organiseer een debat met wethouders of lijsttrekkers in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen in maart volgend jaar.

Ruimte moet weer relevant worden, en dat bereiken we met herhaling, herhaling, herhaling. Door op verschillende plekken aanwezig te zijn en te laten zien wat er allemaal in mooi Nederland gebeurt, maken we de schaarse ruimte ook politiek relevant. Een echt maatschappelijk debat over de schaarse ruimte is ongelofelijk belangrijk om samen van dat canvas van Nederland weer een mooi schilderij te maken. De bravoure en de visie die ons de Deltawerken, Ruimte voor de Rivier en Flevoland brachten, zijn de traditie waar we op voort kunnen. Laten we op die schouders bouwen en onze politici aansporen om dat ook te doen. Dan kunnen we samen bouwen aan een collectief meesterwerk.

Geïnspireerd om ook bij te dragen aan het maatschappelijk debat over de schaarse ruimte? Issuemakers helpt je graag bij maatschappelijke positionering van je organisatie, het schrijven van een opiniestuk, het opstellen van een kernboodschap of een andere hulpvraag. Neem contact met ons op via of +31 (0)20 3455088.